Mencilis Mağarası

Karabük iline bağlı Safranbolu ilçesinin 8.5 km kuzeybatısında bulunan Mencilis (Bulak) Mağarası, Türkiye’nin dördüncü, Karadeniz Bölgesi’nin de ikinci en uzun mağarasıdır. Karadeniz’e boşalan Filyos Çayı’nın önemli bir kolu olan ve derin bir vadi içinde akan Araç Çayı vadisinin kuzey bölümünde, belirgin yüksek dağlardan beslenen ve bu dağları kanyon vadiler şeklinde yararak parçalayan Mağara Deresi kanyonunun sona erdiği noktada bulunan mağaranın toplam uzunluğu 6050 metredir. Günümüzden 65-200 milyon yıl önce oluşmuş Jura-Kretase yaşlı kireçtaşları içinde, kuzey-güney yönünde gelişen mağara, birbirine bağlı üç kattan meydana gelmiştir. Bu katlara bağlı olarak üç girişi bulunan mağaranın en uzun bölümü alt kattır. Mağaranın en yeni kesimini oluşturan ve uzunluğu 4300 metreyi bulan bu bölümün içinden, yaz-kış belirgin akışı olan büyük bir yeraltı deresi akmaktadır. Debisi, yağışlı mevsimlere bağlı olarak 0.55-2.20 m³/sn arasında değişen bu yeraltı deresi, derinlikleri yer yer 3-5 metreyi bulan değişik büyüklükte göller oluşturmuştur. Bu göller çoğu yerde mağara tavanına kadar dolarak, ancak balık adam donanımlarıyla geçilebilen kapalı sifonlara dönüşmüşlerdir. Bu nedenle alt katın tamamını yürüyerek geçmek mümkün değildir. Özellikle son kesimleri bütünüyle su ile doludur. Tamamen dalış yapılarak ilerlenebilen bu bölüm, mağaranın uzunluğu hesap edilirken farklılıklara neden olmaktadır. Daha önceleri 5350 m toplam uzunluğu olarak ölçülen mağara, bu sifonların geçilmesinden sonra 6050 m olarak geliştirilmiştir. Gerideki yüksek dağlardan beslenerek gelen yeraltı sularının oluşturduğu mağaradaki yeraltı deresi, büyük bir ağızdan açığa çıkmaktadır. Bu suların bir bölümü Safranbolu’nun içme ve kullanma suyu ihtiyacını karşılamaktadır.

Mencilis Mağarası Sistemi’nin en karakteristik ve en güzel bölümünü Orta Kat oluşturmaktadır. Bu katın girişi, Alt Kat girişinin (suyun çıktığı giriş) 200 m kuzeydoğusunda, Mağara Deresi kanyonunun doğu üst yamacında yer alır. Ana girişten 100 m yukarıda giriş ağzı bulunan bu bölümün uzunluğu 1200 metredir. Son kesiminde Alt Kat ile birleşen Orta Kat’ın içersi görünümleri son derece güzel, değişik renklerde damlataşlarla (özellikle sarkıt, dikit, sütun, duvar ve perde damlataşları) kaplıdır. Buna karşılık, Orta Kat’ın hemen hemen orta kesiminden de bütünüyle fosilleşmiş olan İkinci Üst Kat’a çıkılır. Bir birinden bağımsız iki galeriden oluşan bu üst katın gelişimi durduğundan; buralarada, damlataş oluşumları yoktur.

En son noktası, yeraltı deresinin açığa çıktığı kaynak girişten 291 m yukarda bulunan Mencilis (Bulak) Mağarası; Türkiye’nin turizme açılan en uzun mağarasıdır. Bütün katları göz önüne alındığında, en azından iki milyon yıldan beri gelişim gösteren ve sahip olduğu canlı ve cansız varlıkları ile büyük bir ekosistem oluşturan bu mağara, aynı zamanda ülkemizde en çok araştırılan ve en çok bilinen mağaralardan biridir. Mağaranın değişik bölümlerindeki sıcaklığı 9-14 C°, nisbi nemi ise %68-%92 arasında değişmektedir. Mağara havasında insan sağlığını olumsuz yönde etkileyecek her hangi bir gaz fazlalığı veya azlığının saptanmadığı Mencilis Mağarası, 2000 yılında MTA Karst ve Mağara Araştırmaları Birimin elemanlarınca incelenerek; Orta Kat’ın ilk 310 metrelik bölümünün mimari, aydınlatma, koruma ve risk projelerinden oluşan Uygulama Projesi hazırlanmıştır. Bu projeye bağlı olarak inşaatı yapılarak, 2003 yılında da turizme açılmıştır. Bu 310 metrelik bölüm dışında kalan alanlar ise; özel donanımı olan mağaracılar tarafından spor, macera ve bilimsel amaçlarla gezmeleri ve araştırma yapmaları amacıyla uygulama dışı bırakılmıştır.

İnsan ömrüyle kıyaslanamayacak şekilde, çok uzun yıllardan beri gelişim gösteren ve gerek gelişim özelliği ve gerekse sahip olduğu şekil ve yapılarına bağlı olarak, Mencilis Mağarası; turizm amacıyla kullanım için büyük bir potansiyele sahiptir. Giriş kısmında tarihi dönemlerde insanlar tarafından iskan edildiğini gösteren duvar kalıntıları bulunan mağara; mağara turizminde tüm ilgi gruplarına (bilimsel, görsel, kültürel, sağlık, dalış, spor ve macera) hitap edecek özelliklere sahiptir. Mağaranın bulunduğu doğal çevrenin vahşi güzelliği, bu değerini iyice artırmaktadır. Mağaraya hem Safranbolu ve hem de Karabük üzerinden araçla, buna karşılık mağaranın yakınında bulunan Bulak Köyü’nden de son derece güzel bağlar ve bahçelerin arasından yarım saatlik yürüyüşle gidilebilinmektedir.

Mencilis Mağarası; gerek gelişim özellikleri ve sahip olduğu şekilleri ve gerekse bulunduğu bölgenin vahşi güzelliği ile; Safranbolu ilçesi ve Bulak Köyü’nde yaygın olan kültür turizminin, alternatifsiz bütünleyicisidir.